Kapitał kreatywny i klasa twórcza jako podstawowa siła napędowa miasta

Warto wspomnieć o teoriach kapitału kreatywnego, które propaguje m.in. Charles Landry, autor popularnego podręcznika „Sztuka tworzenia miast”. Odwołują się one do tezy, że podstawową grupą ludności jaką mozna uznać za miastotwórczą są osoby tworzące kulturę. Dopiero pojawienie się bohemy artystycznej miasta przyciąga kolejną grupę twórczego kapitału ludzkiego, które same nie tworzą kultury, ale ją w znacznym stopniu konsumują. Te klasy twórcze mają wysokie preferencje dla kultury.

Wg Richarda Floridy, amerykańskiego socjologa i autora książki „Nadejście Klasy Twórczej” („The Rise of Creatve Class”), lokalną miejską gospodarkę rozwijają ludzie których istotą jest twórczość i innowacja: artyści, wykładowcy akademiccy, managerowie, naukowcy, architekci, etc. Tą grupę kapitału ludzkiego przyciągają miasta otwarte na nowości i ekscentryczność jaka cechuje wielu tych ludzi. Wg tez Landry’ego kluczowe dla rozwoju miast jest pozyskanie i utrzymanie klasy twórczej dzięki właśnie inwestycjom w ofertę kulturalną.

Może być to trudne- z powodów historycznych polska klasa twórcza jest względnie młoda, i od decydentów szefujących polskim miastom dzieli ich jedno pokolenie różnicy. Co za tym idzie, zwykle nie interesująca dla niej jest oferta kulturalna tworzona przez osoby wyrosłe w innym systemie gospodarczym. Jedynie jeden teatr operowy w Polsce z rzadka gra opery współczesne, z minimalistyczną muzyką. Większość teatrów, szczególnie na prowincji ma ofertę kierowaną do widza z innej kategorii wiekowej.

W Polsce bardzo brakuje oferty kulturalnej dla nowoczesnej klasy twórczej. Niemal cała oferta imprez kulturalnych organizowanych przez polskie miasta jest kierowana do innych kategorii wiekowych, być może także dlatego że jest to grupa nadzwyczaj obeznana w kulturze i nader wymagająca. W przypadku młodszej części klasy twórczej ich środowiskiem są kluby i muzyka klubowa, dziś mająca dziesiątki odrębnych gatunków i podgatunków, dopiero wokół których tworzą się spójne środowiska.

Dzisiejsza klasa kreatywna to m.in. didżeje i MC’s (nawijacze), niekiedy utrzymujący się wyłącznie z grania muzyki w klubach. Jest to praca która wymaga znacznej specjalizacji- didżej musi znać na pamięć układ piosenek na każdej z płyt winylowych, by trafić igłą w rowek w odpowiednim miejscu. Niektórzy didżeje stają się bardzo znani, jeśli ich gust trafia do większego grona fanów. MC’s na żywo improwizują i nawijają teksty do podkładów (riddimów) granych przez didżejów.

Tak mniej więcej wygląda scena muzyki klubowej w większej części świata. Są dziesiątki gatunków tej muzyki, niektóre kierowane pod bardziej masowy gust, inne bardziej wysublimowane. Wiele z nich jest połączonych z wywodzącą się z Jamajki i Indii kulturą konsumpcji marihuany, a w muzykę wplecione są przesłania etyczne i religijne. Z Jamajki zresztą wywodzi się znaczna część tej kultury. Jamajczycy do dziś dominują np. w brytyjskiej kulturze klubowej, i po części to oni stworzyli z tego kraju jej europejskie zagłębie.

W Polsce od 2004 roku de facto następuje drenaż mózgów wywołany przystąpieniem Polski do Unii Europejskiej i otwarciem tamtejszych rynków pracy. Zatrzymanie kapitału kreatywnego w Polsce wymaga podjęcia wysiłków w dziedzinie kultury- podwyższenie jej poziomu, zaproponowanie oferty także dla młodszych pokoleń, i zwrócenie się także na dotychczas pomijane gusty bardziej wyrafinowane. Nie należy też pomijać kultury klubowej- w Polsce rozwinęła się ona tylko w kilku największych miastach, a i tak znajduje się jeszcze w powijakach. Wiele miast wprost sprzeciwia się rozwojowi klubów i utrudnia zakładanie kolejnych. A to w nich zbiera się współczesna klasa twórcza i osoby aspirujące do tego grona.

Problemem wielu polskich miast jest postrzeganie kultury przez pryzmat polskiej monokulturowości. Tymczasem kultura w jakiej gustuje klasa twórcza nie jest polską kulturą masową znaną z radia czy telewizji. Grupę tą cechuje wielokulturowość, dalekoposunięta otwartość na dorobek innych kultur. Jej kultura nie ma charakteru masowego. Polska klasa twórcza jest z reguły pomijana jako grupa docelowa oferty kulturalnej polskich miast, mimo że to o nią miasta te powinny w pierwszym rzędzie zabiegać. Tylko nieliczne polskie miasta, np. Wrocław, mają nieco inną politykę w tym względzie.

Adam Fularz